Katedra Historii Filozofii, Filozofii Systematycznej i Etyki

Obszary badań prowadzonych w Katedrze

Badania w zakresie historii filozofii nowożytnej koncentrują się przede wszystkim na dokonaniach niemieckiego, brytyjskiego i francuskiego obszaru językowego. Kilkudziesięcioletnią tradycję mają badania nad filozofią Spinozy oraz filozofią niemiecką, zwłaszcza G. W. Leibniza, I. Kanta, J. Fichtego, J. G. Herdera, G. W. F. Hegla i F. Nietzschego, zaś ich rezultatem jest pierwsze polskie wydanie „Dzieł zebranych Immanuela Kanta”, a także liczne monografie i opracowania drobniejsze. Badania nad nowożytną filozofią francuską dotyczą myśli R. Descartes’a, B.  Pascala, P. Bayle’a, S. de Grouchy oraz estetyków: Y. M. André, J.-B. Du Bos, Ch. Batteux. W zakresie filozofii brytyjskiej systematyczne badania dotyczą największych myślicieli siedemnastego i osiemnastego stulecia: Th. Hobbesa, A. A. C. Shaftesbury’ego, J. Locke’a, G. Berkeleya, A. Smitha, D. Hume’a. Prace dotyczą rekonstrukcji pojęciowej systemów filozoficznych, zagadnień epistemologicznych, estetycznych, związków filozofii i nauki, a także filozoficznych aspektów problematyki społecznej i religijnej; istotnym aspektem badań jest także szeroko zakrojona działalność translatorska. Szczegóły na temat publikacji naukowych, przekładów, a także obecnie realizowanych zadań badawczych w zakresie filozofii brytyjskiej znajdują się tutaj.

Dokonania na polu filozofii współczesnej obejmują przede wszystkim fenomenologię (E. Husserl) oraz filozofię oraz psychologię egzystencjalną (M. Heidegger, K. Jaspers, J.-P. Sartre, L. Binswanger, M. Boss, V. Frankl), a także, bardziej ogólnie, filozofię człowieka w niemieckim obszarze językowym (C. G. Jung,  H.-G. Gadamer, A. Gehlen, M. Scheler, H. Schnädelbach, A. Honneth, T. Fuchs, Ch. Meinecke, J. Früchtl) oraz filozofię W. Jamesa, a we współpracy z badaczkami z Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk oraz Instytutu Filozofii Uniwersytetu Śląskiego dzieła G. Santayany.

Osobny obszar tworzą badania nad recepcją filozofii światowej w filozofii polskiej. Najważniejsze rezultaty udało się w tym zakresie uzyskać dzięki systematycznym badaniom źródłowym (prowadzonym w archiwach i bibliotekach polskich oraz litewskich) oraz współpracy międzynarodowej (między innymi z Lithuanian Culture Research Institute w Wilnie i National Academy of Sciences of Ukraine w Kijowie). Opracowane i opublikowane zostały nieznane rękopisy dzieł filozoficznych Józefa Kalasantego Szaniawskiego, Franciszka Wigury, Józefa Władysława Bychowca, Jana Śniadeckiego, Anioła Dowgirda, Jana Święcickiego, Johanna Heinricha Abichta i innych. Większość publikacji z tego zakresu wydawana jest w serii „Biblioteka Studiów z Historii Filozofii”.

Badania z zakresu etyki stanowią kontynuację wieloletniej toruńskiej tradycji, zapoczątkowanej przez Tadeusza Czeżowskiego, Henryka Elzenberga, Stanisława Soldenhoffa oraz rozwijanej przez Włodzimierza Tyburskiego i Ryszarda Wiśniewskiego. Obejmują problematykę z zakresu dziedzin takich jak historia etyki, aksjologia, bioetyka, ekofilozofia, etyka hermeneutyczna, a także zagadnienia szczegółowych: filozofia samotności, problematyka zła, etyka cnót, etyka medyczna czy „mała etyka”. Zespół etyków stawia sobie za cel harmonijne pogodzenie studiów nad rodzimą tradycją etyki polskiej (twórczość H. Elzenberga, T. Czeżowskiego, M. Ossowskiej, W. Tatarkiewicza, T. Kotarbińskiego) ze współczesną myślą etyczną (A. Badiou, R. Esposito, A. MacIntyre, B. Mijuskovic, P. Singer, Ch. Taylor, G. Vattimo).

Od wielu lat pracownicy katedry prowadzą prace w zakresie estetyki filozoficznej, zwłaszcza estetyki nowożytnej i współczesnej. Koncentrują się one na zagadnieniach smaku, geniuszu, piękna, wzniosłości i innych wartości estetycznych, zaś publikowane dotychczas przekłady i monografie oraz krótsze opracowania dotyczą koncepcji A.A.C. Shaftesbury’ego, A. Gerarda, E. Burke’a, Y. M. André, J.-B. Du Bos, Ch. Batteux, I. Kanta, F. Schillera, S. Maimona i G. Santayany. Prezentacji wyników badań służy m. in. seria „Estetyka. Pomiędzy tradycją a współczesnością”.

Badania w zakresie antropologii filozoficznej ogniskują się na klasycznych projektach antropologii filozoficznej (M. Scheler, H. Plessner, A. Gehlen) oraz klasycznej i współczesnej filozofii niemieckiej (J. G. Herder, F. Nietzsche, S. Freud, T. Adorno, M. Horkheimer, W. Benjamin, H. Blumenberg, P. Sloterdijk, T. Fuchs). Prace obejmują również przygotowywanie tłumaczeń klasycznych tekstów z zakresu filozofii niemieckiej (m.in. F. Nietzsche, A. Gehlen, M. Scheler, H. Schnädelbach, A. Honneth, T. Fuchs, Ch. Meinecke, J. Früchtl)

Filozoficzne badania nad religią skupiają się na głównych polach: filozofii religii i religioznawstwa. W pierwszym przypadku dotyczą głównie niemieckiej filozofii religii (I. Kant, J. G. Fichte, G. W. F. Hegel i inni.) ich interpretacji i współczesnej recepcji. W przypadku religioznawstwa główne badania koncentrują się na preliminarnych zagadnieniach teorii religii i historii religioznawstwa, jego początków i metodologii. Zasadnicza część badań z tego zakresu opublikowana została w serii „Religia – dawniej i współcześnie”, w formie naukowych przekładów tekstów źródłowych (F. M. Müller, K. P. Tiele, K. Jaspers, R. Bultmann) inne natomiast w serii „Monografie z historii filozofii”.